Sinds jaar en dag kom ik al aan de Grensmaas. Ik noem het niet alleen geografisch gezien mijn thuiswater. Het voelt ook echt als mijn thuiswater. Jarenlang vis ik er al op barbeel. Met wisselend succes. In de tijd van voor de Grensmaaswerken was dit bijzonder stukje Maas misschien wel het meest unieke stukje viswater dat ons land rijk was.

Inderdaad spreek ik over ‘was’. Je waande je vroeger ergens aan een zalmrivier in Schotland wanneer je in Borgharen het water instapte. Helaas is dat voorbij. Samen met een handjevol bekenden visten we er in alle rust. Dat had wel iets, vond ik. Ons land had verder nauwelijks van barbeel gehoord. Gelukkig genieten er nu veel meer mensen van deze waanzinnige visserij en zwemmen er in rivieren als de IJssel en de Waal ook behoorlijke aantallen barbeel.

Weg reliëf

Zelf was ik er ooggetuige van toen de gele, allesvernietigende bulldozers een einde maakten aan de unieke paaigronden voor barbeel die we daar in dat mooie Maastrichtse hadden en besloten werd en passant alle geulen en putten te egaliseren. Dat was volgens de deskundigen broodnodig. Want de stuw en de hele constructie was aan het verzakken. Levensgevaarlijk zou het gaan worden… Laat me niet lachen!

Tegen de bierkaai

Met grote opleggers tegelijk werd de rivierbodem gestut met duizenden basaltblokken. Het zorgde ervoor dat dit stukje unieke wateromgeving binnen een week volledig om zeep geholpen werd. Geen hond die daarnaar om keek. Natuurlijk waren er wel allerlei mensen die ertegen waren. Maar veel verder dan ellenlang vergaderen en om de hete brei heen draaien werd het niet. Ik geef toe, ik heb zelf totaal geen actie ondernomen. De belangrijkste reden hiervoor was en is wel dat het vechten tegen de bierkaai is. Het uiteindelijke verweer kon niet op tegen de machtige overheid, de hebberige grindboeren en de weerbarstige Belgen die bij dit proces betrokken waren.

Gelukkig is uiteindelijk voor de bewoners van Borgharen en Itteren alles goed gekomen. Zij zullen nooit meer wateroverlast hebben, zoals ze dat begin jaren negentig ervaren hebben. Dat wordt geroepen. Ze moesten wel, de veiligheid van al die arme mensen kwam in het gedrang.

Borgharen

Wedden dat de toekomst zal uitwijzen dat dit allemaal lulkoek is. Wedden dat de natuur uiteindelijk zal zegevieren en de klimaatverandering ervoor zal zorgen dat Borgharen ooit weer onbereikbaar zal zijn als gevolg van ontzettend veel water. Wacht maar eens af. Ik neem aan dat jullie de filmpjes met overstroomde dorpjes hier in het zuiden ook gezien hebben. dat zijn de voorproefjes. De elementen laten niet met zich sollen.

Dit dus nooit meer!

Grensmaas kapot

Door al dat geploeter in en rondom de Grensmaas is er een hele hoop kapot gemaakt. Er zijn onderdelen van de Grensmaas dusdanig gesloopt dat herstel vrijwel onmogelijk is.  Hiervan zullen de leden van het Grensmaasconsortium nooit hebben gehoord. Laat staan dat er ooit iemand bij stil heeft gestaan.  Een van de allergrootste pijnpunten in het hele dossier is en blijft de vispopulatie. Ik hoor mevrouw de Bioloog tijdens een van de bijeenkomsten nog zeggen dat er voor haar geen vissen in de Grensmaas hoeven te zwemmen. De dag erna werd dit nog eens fijntjes aangestipt in een artikel in de lokale krant, de Limburger. Deze geitenwollensokken mevrouw was niet geïnteresseerd in het leven onder water. Nee joh, ben je gek.

Ingewikkelde runderen

We moeten allemaal ingewikkelde rassen buitenlandse runderen los kunnen laten die het halve jaar gehuld in distels samen met de gezellige en ‘niet agressieve’  konikpaarden het helemaal zelf mogen uitzoeken aan de oevers. Zeker.  Ziet er allemaal top uit. De bordjes bij de ingang van het natuurgebied verwijzen naar de risico’s van het betreden van het leefgebied van deze grote grazers.

“Aan de leefomstandigheden van barbeel, sneep, kopvoorn en forel wordt geen seconde gedacht!”

Als gevolg van de aanleg van allerlei dijkoplossingen in de grensmaas staan grote delen van de rivier in de zomer gewoonweg stil. Er is geen stroming meer. En dat beetje water dat de Belgen nog door laten in de zomer is veel te weinig om de populatie barbeel in stand te houden. De dijkoplossingen zorgen er in elk geval voor dat de grondwaterstand van diezelfde Belgen niet al te laag wordt, maar aan de leefomstandigheden voor barbeel, kopvoorn en sneep wordt geen seconde nagedacht. Geen enkele tel!

Waterkrachtcentrale

En net als je dan denkt dat je de ellende een beetje kan gaan afsluiten en puin kunt gaan ruimen aan de Grensmaas blijkt het toch nog erger te kunnen worden. Het schijnt dat we in Maastricht aan diezelfde Grensmaas dan toch echt een heuse waterkrachtcentrale gaan krijgen. Maar liefst 12 gigawattuur aan stroom gaat dit opleveren. Whow! Maar liefst 4000 Maastrichtse gezinnen worden via deze super milieuvriendelijke installatie voorzien van stroom.

Dat valt wel mee, dat valt binnen de norm!

De Hoge Raad heeft zich laten adviseren door externe geleerden (ook met van die wollen sokken) en ze hebben geconcludeerd dat er door de komst van deze installatie slechts 10% van de vispopulatie die stroomopwaarts probeert te zwemmen in stukken wordt gemalen. Dat valt mee. Dat valt binnen de norm wordt er geschreven. Dat is maar een op de tien zalmen, een op de tien zeeforellen of een op de tien alen.

Zalm

Gelukkig hebben we van de drie eerder genoemde soorten toch al niet zo veel voorraad.  Voor hetzelfde geld zwemmen er jaarlijks maar tien zalmen stroomopwaarts… En als die dan net aan de beurt zijn… tja… dan valt dat toch binnen de norm. Gelukkig zijn de meeste zalmen voorzien van een zender en zullen we tegen die tijd snel genoeg weten of de verbinding verbroken wordt. Anton van der Boom, de initiatiefnemer en ondernemer die dit project gaat bouwen en uitbaten heeft namelijk rekening met de vissen gehouden. Er komt een vistrap stroomopwaarts en een visgeleidingssysteem stroomafwaarts. Zeg maar verkeersborden, maar dan onder water. De weg naar euthanasie. Ik word niet goed wanneer ik er aan denk.

Paaigebieden

Samen met een aantal enthousiastelingen uit de koker van Sportvisserij Limburg en een paar fanatieke vissers zijn we aan tafel gegaan om te bezien welke stappen we zelf kunnen maken om de barbeel en andere zogenaamde rheofiele soorten weer gezond terug te krijgen in de Grensmaas. Want zoals het er nu uit ziet, gaat het niet goed. Er zwemmen nog redelijk wat grote exemplaren rond, maar we missen eenvoudigweg een aantal jaargangen die voor de continuïteit zouden moeten zorgen. Door middel van het in kaart brengen van de paaigebieden, de vangsten te gaan registreren en door een dag elektrisch af te gaan vissen gaan we in 2018 een goed beeld krijgen van wat er nu nog echt zwemt in de Grensmaas. Aan de hand daarvan zullen we met een plan van aanpak komen.

Een ding is in al die jaren nooit veranderd aan de Grensmaas. Dat is de immense aantrekkingskracht die het stuk rivier heeft. Zeker op mij. Ik hoop maar dat dat zo blijft.

Lees ook

Haentje de voorste- Vangdrang

Barbeel beulen- vissen met pro’s